De bijzondere geschiedenis van de Borneo rivierschildpad

In december 2001 werden er duizenden schildpadden in beslag genomen door de autoriteiten van Hongkong. Onder deze dieren waren enkele grote Borneo rivierschildpadden, die zijn opgevangen in de Mangrove van Burgers' Zoo.

In december 2001 werden er duizenden schildpadden in beslag genomen door de autoriteiten van Hongkong. Deze schildpadden zaten op elkaar gestapeld in zeecontainers op een schip dat op weg was naar China. Het ging om zoveel schildpadden dat alleen opvang in de regio van Hongkong niet toereikend was en uiteindelijk gingen er maar liefst 4200 schildpadden naar Amerika en Europa. Ondanks alle inspanningen van de verzorgers over de hele wereld stierven er toch duizenden schildpadden vanwege de slechte gezondheidstoestand van de dieren. Heel veel schildpadden zaten vol met vishaken en pogingen om ze aan het eten te krijgen waren niet altijd succesvol.

Koninklijke Burgers’ Zoo als opvangadres

De dieren die naar Europa gingen, werden in eerste instantie opgevangen door Diergaarde Blijdorp in Rotterdam en Burgers’ Zoo. Veel dieren die het overleefden, zijn na de quarantaineperiode naar verschillende dierenparken in Tsjechië, Spanje en Portugal doorgestuurd. Enkele grote Borneo rivierschildpadden (Orlitia borneensis) zijn hier gebleven in de Mangrove. Deze soort was nog niet vertegenwoordigd in Europese dierentuinen. Omdat er nu in één keer enkele tientallen dieren in de Europese populatie waren, werd besloten om een stamboek (European Studbook) op te zetten voor deze soort. De dierentuin van Praag heeft de coördinatie op zich genomen.

Bijzondere dieren

Orlitia’s zijn bijzondere schildpadden om verschillende redenen. Het is de grootste zoetwaterschildpad van Zuidoost-Azië, die wel een meter lang kan worden, inclusief kop en staart.

Het rugschild (carapax) van de volwassen dieren is glad en bruin tot zwart gekleurd. Het buikpantser (plastron) is licht geelbruin gekleurd. Volwassen dieren hebben een donkere kop terwijl jonge dieren een meer gevlekte kop hebben met een dunne lichte streep vanaf de mondhoek tot achter op het hoofd. Ze zijn in staat om diep te duiken en lang onder water te blijven, ook liggen ze graag stil en onopvallend in een modderpoeltje. Helaas is het nog steeds zo dat in China veel schildpadden geconsumeerd worden en als delicatesse worden beschouwd. Dat zorgt ervoor dat deze schildpadden sterk bedreigd zijn in het wild.

Uitdaging

Nu hadden we dus in de Mangrove, onbekend voor het publiek, een aantal bijzondere dieren. Nadat de dieren volledig hersteld waren, stonden we voor de volgende uitdaging: hoe konden we met deze dieren kweken?

Na drie jaar geduld was het zover; eind februari werden er eieren gevonden op het strandje in de Mangrove. Deze eieren werden in een vochtig bakje in de couveuse gelegd. Hoe lang de broedtijd was en welke temperatuur of vochtigheid de eieren nodig hadden, was toen nog onbekend. Na vijf maanden kwamen er uiteindelijk twee schildpadden uit het ei. Wat nog mooier was, is dat er in datzelfde jaar zeven jongen werden ontdekt in de Mangrove! ´s Ochtends vond een verzorger de schildpadjes zwemmend tussen de oudere dieren.

Inventarisatie

Inmiddels zijn we alweer flink wat jaren verder en werd het tijd om onze groep weer eens te inventariseren. Dat houdt in dat we de dieren wegen en meten, maar ze ook extra controleren. Klopt de administratie op papier nog met wat we aan dieren in het verblijf hebben? En kloppen de geslachten van de dieren nog? Op jonge leeftijd is het nog niet goed te zien of het om een vrouwelijke of mannelijke schildpad gaat. De stamboekhouder uit Praag wilde ook graag foto´s van de schilden van de dieren om mee te nemen in een onderzoek naar geslachtsbepaling aan de hand van het schild. Dus zo geschiedde: op 4 december 2015 hebben we alle schildpadden uit de Mangrove gevangen. De dieren werden gewogen en gemeten. Bovendien werden er foto´s genomen en werd er een beetje bloed getapt bij de rivierschildpadden voor DNA-onderzoek. Dit bloedtappen is niet zonder risico, want dit wordt gedaan net onder het schild boven de kop. Je moet zorgen dat je uit de buurt van de kop blijft want de dieren kunnen zeer hard bijten. 

Antwoord op vragen

We weten hoe deze dieren bij ons zijn gekomen, maar waar ze precies vandaan komen, weten we nog steeds niet. DNA-onderzoek in de toekomst kan hier wellicht antwoord op geven. Na inventarisatie bleken gelukkig alle aanwezige dieren in goede conditie. We hebben van slechts één dier het geslacht moeten aanpassen in de administratie. Langzaam leren we zo deze bijzondere, grote en sterke dieren kennen, die een mysterieus leven leiden in langzaam stromende rivieren.