Mama, een chimpansee met ‘girl power’!

Toen in 1996 de meidenpopgroep de Spice Girls de hitlijsten bestormde, werd de term 'girl power' algemeen bekend. Met deze uitdrukking worden de volgende termen geassocieerd: sterke zelfbewuste houding, ambitie en assertiviteit. Een beetje vreemd was het wel, want bij onze naaste verwanten de chimpansees is dat allemaal heel erg normaal. Hieronder een geschiedenisverhaal over een dier dat al vele jaren bij ons in de dierentuin woont en dit jaar de respectabele leeftijd van 50 jaar bereikt: chimpansee Mama, een chimpansee met 'girl power'...

1973: komen de mannen aan de top?

Mama arriveert in 1971 vanuit de dierentuin van Leipzig om de basis te vormen van de chimpanseekolonie die in Burgers’ Dierenpark werd gestart. In de beginperiode waren er nog geen mannen in de groep en dat betekende dat Mama met haar grote vriendin ‘Gorilla’ de leiding op zich had genomen. De mannen die in 1973 aan de kolonie werden toegevoegd hadden de grootste moeite de leiding in handen te krijgen (een man aan de top is bij chimpansees een ‘must’) en door menselijk ingrijpen is dat uiteindelijk toch gelukt. De twee vrouwtjes met de meeste 'girl power' (Mama en Gorilla) werden een tijdje uit de groep gehaald om de mannen aan de top te kunnen laten komen, wat uiteindelijk lukte. Deze anekdote is typerend voor de macht van Mama in onze chimpanseekolonie, toen, maar ook nu nog.

Frans de Waal

In het beroemde boek ‘Chimpansee-politiek’, geschreven door Frans de Waal in 1982, beschrijft hij het wel en wee van de Arnhemse chimpanseekolonie tot in detail. Mama is daar één van de prominente hoofdpersonen. Frans de Waal omschrijft haar zo:

“In de kolonie geniet Mama een geweldig aanzien. Haar centrale positie is te vergelijken met die van een grootmoeder in een Spaanse of Chinese familie. Wanneer de spanningen in de groep ten top stijgen, komen de tegenstanders altijd bij haar terecht, ook de volwassen mannen. Zij zorgt voor stabiliteit en verzoening. Bovendien is zij de leidster van de gezamenlijke vrouwelijke macht. Geen van de mannen kan om haar heen.”

Er zijn vele verhalen bekend van Mama die aan de ene kant ruzies kan ophitsen en aan de andere kant een verzoenende rol kan spelen. Vele ruzies zijn bij haar geëindigd doordat rivalen bij haar terechtkwamen, haar gingen vlooien (eentje aan elke zijde) waarna Mama op een gegeven moment opstond, de rivalen min of meer in elkaars armen achterlatend.

Een turbulent leven

Mama heeft tot nu toe een turbulent leven gehad (zie kader). In 1971 arriveerde ze vanuit Leipzig, waar ze in 1959 door de dierentuin van een handelaar was gekocht onder de naam Ria. Ze kwam hier samen met drie anderen, waaronder haar vriendinnen Franje en Gorilla. Mama heeft zelf meerdere jongen gekregen, haar kinderen hebben jongen gekregen en ze heeft zelfs achterkleinkinderen. Ondanks haar naam is Mama een slechte moeder. Dat is ook de reden dat er op een gegeven moment besloten is haar te steriliseren. Moedergevoelens heeft ze wel, want Fons en Geisha, kinderen van twee van haar vriendinnen, werden zonder problemen in haar familie opgenomen. Al met al heeft ze vele leiders zien komen en gaan. Een korte berekening levert op dat Giambo, de huidige leider van de chimpanseegroep, de negende man is aan de top sinds Mama in Arnhem is gearriveerd. Zoals al eerder gememoreerd, is het normaal dat een chimpanseegroep wordt geleid door mannen, maar Mama heeft altijd pijnlijk duidelijk gemaakt dat dat niet mogelijk is zonder steun van vrouwen. En juist die vrouwelijke macht werd gestuwd door Mama.

Aftreden al aan de orde?

Haar hoge leeftijd is inmiddels aan Mama af te zien. Ze is kalend, kan haar knieën niet meer goed recht krijgen, slaapt veel, heeft vaak kleine kwaaltjes: kortom een dame op leeftijd! Dat betekent niet dat ze geen gezag meer heeft, alleen ze laat het wat minder gelden. Alles wijst erop dat haar jongste dochter Marka de scepter over heeft genomen van Mama en dat zij de nieuwe leidende vrouw bij de chimpansees is geworden. Moniek, de oudste dochter van Mama lijkt zich niet te interesseren voor die positie en er wordt, door mensen die haar karakter goed kennen, ernstig getwijfeld of zij die positie wel zou kunnen bekleden..... Mama’s opvolging lijkt dus geregeld, maar we hopen dat we haar nog vele jaren in haar vertrouwde houding en met haar beschouwende blik kunnen zien zitten in ‘haar’ groep!