De bescherming van de Sumatraanse neushoorn in het Leuser Ecosysteem in Indonesië

De Sumatraanse neushoorn is één van de zeldzaamste diersoorten ter wereld. Er leven nog maar een paar geïsoleerde populaties op Sumatra en in het noorden van Borneo. Men schat dat er wereldwijd minder dan tweehonderd dieren over zijn, waarvan er ongeveer honderd in het Leuser Ecosysteem leven, een uitgestrekt bosgebied van zo’n drie miljoen hectare in de provincies Atjeh en Noord-Sumatra.

De prijs die ik van Future for Nature mocht ontvangen, is een erkenning voor mijn werk ter bescherming van de grootste overgebleven populatie Sumatraanse neushoorns. Ook ligt daarin de verwachting dat ik mij in zal blijven zetten om de populaties Sumatraanse neushoorns te laten groeien in het Leuser Ecosysteem op het noordelijk deel van het eiland Sumatra. Ik draag deze prijs op aan mijn team dat zich inzet om de neushoorns in Leuser te redden.

De Sumatraanse neushoorn

De Sumatraanse neushoorn is één van de zeldzaamste diersoorten ter wereld. Er leven nog maar een paar geïsoleerde populaties op Sumatra en in het noorden van Borneo. Men schat dat er wereldwijd minder dan tweehonderd dieren over zijn, waarvan er ongeveer honderd in het Leuser Ecosysteem leven, een uitgestrekt bosgebied van zo’n drie miljoen hectare in de provincies Atjeh en Noord-Sumatra.

Het Leuser Ecosysteem is één van de drie gebieden op Sumatra waar nog neushoorns leven. In een aantal andere gebieden op Sumatra, met name het Kerinci Nationaal Park, waar ooit gezonde populaties leefden, is dit bijzondere zoogdier nu helemaal verdwenen. Stroperij en het verdwijnen van leefgebieden hebben ervoor gezorgd dat de Sumatraanse neushoorn in aantal achteruit is gegaan in Indonesië, net als in andere gebieden in de wereld waar dit dier eerder veel voorkwam, maar nu verdwenen is.

De stand van zaken

De reden dat de neushoorn het in Leuser beter doet dan elders is dat een groep lokale mensen zich de afgelopen dertig jaar heeft ingezet om de neushoorns te beschermen tegen stroperij in hun leefgebied in de bergen in het westen van het Leuser Ecosysteem. Door hun langdurige inspanningen is het aantal neushoorns toegenomen van zo’n vijftig exemplaren in 1990 tot zo’n tachtig vandaag de dag. In andere delen van het Leuser Ecosysteem leven naar schatting nog zo’n tien tot twintig neushoorns. Dat betekent dat het Leuser Ecosysteem de grootste populatie Sumatraanse neushoorns in de wereld herbergt.

Hoe weten we dat?

Het is lastig om de overgebleven neushoorns te tellen, omdat ze in een ontoegankelijk gebied met zeer dichte bossen leven. In de laatste tien jaar hebben speciale neushoornteams onder mijn leiding definitief aangetoond dat de populatie toe lijkt te nemen. Toen ik met mijn werk begon, waren er sporen van de aanwezigheid van neushoorns in ongeveer de helft van hun leefgebied. Vandaag de dag zijn er regelmatig sporen in hun hele leefgebied en bovendien zijn er duidelijke voetafdrukken van neushoorns. Onlangs werd dat ook bevestigd met de allereerste video-opnames (gemaakt door één van mijn antistroperijteams) van een vrouwtje met jong in het Leuser Ecosysteem. Doordat het leefgebied groter wordt, er steeds meer sporen van neushoorns zijn en we regelmatig tekenen zien van jonge neushoorns, kunnen we nu met zekerheid zeggen dat de neushoorns in aantal toenemen in een steeds groter gebied binnen Leuser.

Het geheim van het succes

Bij de bescherming, het toezicht en het onderzoek naar neushoorns moest ik vaak behoorlijke tegenslagen overwinnen, met name in de afgelopen jaren, waarbij de onzekere financiering altijd een grote bron van zorg is geweest. Dat het gelukt is om een antistroperijprogramma in stand te houden, is grotendeels te danken aan de enorme loyaliteit onder mijn mensen in het veld en hun bereidheid om hard te werken in een moeilijke omgeving ondanks tijdelijke tekorten aan allerlei zaken.

Het patrouilleren van het leefgebied van de neushoorns in het Leuser Ecosysteem is op dit moment de beste manier om de neushoorns tegen stropers te beschermen… Tussen 2000 en nu hebben we verscheidene pogingen van stropers kunnen verijdelen door met ons team heel snel te reageren, vallen van stropers te vernietigen en de stropers uit het bos te verjagen. Ik prijs me gelukkig met een bijzonder toegewijd team!

De toekomst

De grootste uitdaging nu is om ons te richten op de bossen buiten het belangrijkste leefgebied om te kijken wat we moeten doen met de andere neushoornpopulaties die nog niet bestudeerd zijn. Ik ben nu bezig met een onderzoek in het noorden van Leuser, waar ik al wel sporen van neushoorns heb aangetroffen en een schatting wil maken hoe groot de neushoornpopulatie in dat gebied is. Er lijkt ook een kleine neushoornpopulatie te leven in een gebied in het oosten. Hopelijk kunnen we die populatie beschermen, zodat die langzaam maar zeker kan uitgroeien.

Ook wil ik nu meer doen om het stropen tegen te gaan. Dat is nu mijn belangrijkste doel, omdat publiciteit over de neushoorns van Leuser de aandacht heeft getrokken van stropers helemaal uit Vietnam. Publiciteit zonder intensieve bescherming is alleen maar schadelijk voor de neushoorns in Leuser. Tot op de dag van vandaag zijn we uitermate voorzichtig met onze publicaties, totdat we er zeker van kunnen zijn dat het hele Leuser Ecosysteem goed en intensief beschermd wordt en dat de Sumatraanse neushoorns echt veilig zijn voor stropers.

Ik hoop werkelijk dat mijn werk ertoe leidt dat de populatie van één van ‘s werelds zeldzaamste diersoorten langzaam maar zeker gaat toenemen tot uiteindelijk zo’n tweeduizend dieren. Dat zou een groot succes voor de natuurbescherming betekenen!