Het Olifanten en Bijen Project: hoe honingbijen ingezet kunnen worden om olifanten af te schrikken die gewassen vernielen

In Kenia leven olifanten niet alleen binnen de grenzen van nationale parken en reservaten. Incidenten met olifanten die gewassen van boeren vernielen, kunnen voor ernstige sociale, politieke en economische problemen zorgen en het beschermen van de dieren bemoeilijken.

In Kenia leven olifanten niet alleen binnen de grenzen van nationale parken en reservaten. Incidenten met olifanten die gewassen van boeren vernielen, kunnen voor ernstige sociale, politieke en economische problemen zorgen en het beschermen van de dieren bemoeilijken. In mijn promotieonderzoek bij Save the Elephants in Kenia en aan de Universiteit van Oxford (2006-2010) heb ik aangetoond dat olifanten Afrikaanse honingbijen als bedreigend ervaren en dat ze bijen actief uit de weg gaan. Ik heb laten zien dat ze op de vlucht gaan voor het geluid van verstoorde bijen (King et al., 2007) en samen met mijn team heb ik ook aangetoond dat olifanten een uniek laagfrequent (infrasoon) geluid voortbrengen om andere olifanten in het gebied te waarschuwen dat ze zich uit de voeten moeten maken (King et al. 2010).

Toepassen van nieuwe kennis

De ontdekking van dit gedrag was volstrekt nieuw en heeft mij ertoe aangezet om een unieke toepassing voor dit gedrag te ontwikkelen en testen: het gebruik van bijenkorfhekken rondom akkers met als doel conflicten tussen mensen en olifanten te verminderen.

Originele kanten van het project

De bijenkorfhekken zijn eenvoudig en goedkoop te maken: zonder cement en met materialen die lokaal voorhanden zijn. De korven worden om de tien meter opgehangen en zijn met draad verbonden in een bepaalde opstelling. Wanneer een olifant één van de korven of de draad daartussen aanraakt, gaan de bijenkorven over de hele lengte van het hek bewegen en komen de bijen in actie. Dit idee voor bijenkorfhekken hebben we getest in drie boerengemeenschappen op het platteland van Kenia en daarbij hadden we op alle locaties in 85% van de gevallen succes (King et al. 2009; en King et al. 2011).

De voordelen van het project

Kleine boeren op het platteland profiteren op vele manieren van de bijenkorfhekken.

Ze hebben minder last van schade aan gewassen door olifanten en er zijn minder gewonden of trauma’s voor de boerengezinnen. De boeren hebben een hogere opbrengst, zowel door de verminderde schade als door een mogelijk verbeterde bestuiving van de gewassen door de bijen. En ze hebben extra inkomsten door de verkoop van ‘olifantvriendelijke honing’ en bijenproducten.

Duurzame ontwikkeling: de zakelijke kant van de bijenkorfhekken

De bijenkorfhekken zijn goedkoop te produceren: ze kosten tussen de honderdvijftig en vijfhonderd dollar per honderd meter, afhankelijk van het type bijenkorf dat gebruikt wordt. Het idee van de bijenkorfhekken wordt in de meeste gebieden gemakkelijk geaccepteerd aangezien het houden van bijen al eeuwenlang in de meeste Afrikaanse gemeenschappen voorkomt. De bijenkorven worden gefinancierd met projectsubsidies en bijdragen van donoren. Onlangs ben ik een samenwerking aangegaan met een fair trade honingbedrijf in Nairobi, genaamd Honey Care Africa; zij verstrekken leningen (microfinanciering) aan bijenhouders om boeren in staat te stellen om hun eigen bijenkorven te kopen. We hopen dat boeren in de toekomst hun eigen bijenkorfhekken kunnen betalen en dat ze Honey Care Africa terug kunnen betalen met honing in plaats van geld.

Het succes en de groei van het project

Na de publicatie van mijn promotieonderzoek in 2010 heb ik mij bezig gehouden met het verspreiden van dit nieuws en met het toepassen van deze eco-vriendelijke techniek bij andere projecten in Kenia en daarbuiten. Het is belangrijk om ervoor te zorgen dat de resultaten van mijn werk ook op de juiste plekken terechtkomen. De drie testlocaties in Kenia (Laikipia, Samburu en Tsavo) hebben ertoe geleid dat de bijenkorfhekken als een middel om conflicten tussen olifanten en mensen te voorkomen, zijn opgenomen in Kenia’s natuurbeschermingsbeleid voor de olifant. Het concept van deze bijenkorfhekken heeft zich snel verspreid en momenteel worden dit soort hekken getest op locaties in Kenia, Tanzania, Oeganda, Botswana, Mozambique en India. Ik heb deze projecten kunnen helpen met onze gratis ‘Handleiding voor Bijenkorfhekken’ en met advies en steun via onze website. Alle video’s, foto’s, onderzoeksartikelen en handleidingen zijn gratis te downloaden via de website van ons project www.elephantsandbees.com.