Duistere praktijken

Tegen de avond worden sommige planten plotseling actief. Ze gaan bewegen! Niet dat ze dan aan de haal gaan, maar hun bloemen kunnen zich sluiten of hun bladeren gaan in een andere stand staan. En ’s morgens gaan ze weer terug: er blijkt een dag- en een nachtstand te zijn! Het gaat meestal langzaam, maar je kunt het niet tegenhouden, net als bij ons het in slaap vallen. Het is ook moeilijk om ze uit hun ritme te brengen. Hoe komt dat en waarom vouwen ze eigenlijk hun bladeren op?

Wie zijn het?

Als je eerst eens kijkt welke planten het betreft, dan zijn er hele families die het doen. De tiengebodenplanten (Marantaceae) zijn kruiden die vooral in het tropisch regenwoud voorkomen. Er zijn kleine soorten (ook als kamerplant), maar ook hele grote zoals de Afrikaanse Megaphryniums. Deze soorten vouwen hun bladeren recht naar boven terwijl ze overdag vrijwel horizontaal staan. De Leguminosae (met onder andere de vlinderbloemigen) komen in vrijwel elk biotoop voor als bomen, lianen, kruiden, enzovoort. Die vouwen hun blaadjes meestal tegen elkaar waardoor ze ’s nachts een verlepte indruk maken. Het kruidje-roer-me-niet hoort ook in deze groep, maar die doet het bij aanraking. Dat heeft niets met slaapbewegingen te maken. Klaverzuring is ook een bekende ‘slaapplant’.

Hoe doen ze het?

Het komt neer op een inwendige klok die slechts bij te stellen is via speciale belichting met bepaalde kleuren. Die klok zorgt ervoor dat er stoffen in de plant actief worden die ofwel de bladeren sluiten dan wel openen. De stof cis-p-Coumaroylagmatine is er zo een (dat kan vrijwel niemand direct goed uitspreken, dus schaam u niet) die blaadjes opent, overigens bij slechts één plantensoort. Dat gebeurt dan onder andere via het veranderen van het vocht in speciale gewrichten.

Gewrichten?

‘Slaapplanten’ hebben meestal een verdikking  van de bladsteel, direct onder de bladschijf. Hier zitten cellen in die makkelijk vocht op kunnen nemen of afstaan en dus dikker of dunner worden. Als de ene kant dikker en de ander dunner wordt, buigt de bladsteel naar de dunne kant.

Waarom doen ze het?

Lang geleden dacht Darwin al dat de plant hiermee warmte vast kon houden tijdens de koelere nacht maar zo’n effect is niet echt meetbaar. Minder opvallen? Dat lijkt me ’s nachts ook niet nuttig. Minder verdamping? In een regenwoud niet echt nodig. Minder vraat?  Veel planteneters stoppen er ’s nachts mee. Kortom we weten het niet. Sommige onderzoekers hebben er slapeloze nachten van!