De chimpansees van Arnhem

In 1971 zag de wereld er heel anders uit. In dat jaar wordt Greenpeace opgericht, wordt het eerste Russische ruimtestation gelanceerd, wint Ajax de Europacup 1, wordt Wendy van Dijk (Ushi) geboren en krijgt een dienstplichtige soldaat gevangenisstraf omdat hij weigert naar de kapper te gaan. In Burgers’ Zoo is het ook een bijzonder jaar. In dat jaar wordt namelijk het nieuwe chimpanseeverblijf geopend door de beroemde bioloog Desmond Morris.

Start van de kolonie

Toen in 1971 de kolonie werd opgezet bestond die enkel en alleen uit dames. Een niet zo natuurlijke situatie, maar het was toen blijkbaar niet eenvoudig om aan de juiste heren te komen. De vrouwen hebben het een hele tijd prima met elkaar gerooid en een eigen hiërarchie ontwikkeld. Hierbij stond chimpansee ‘Mama’ aan de top; over haar later meer. Toen uiteindelijk enkele mannelijke chimpansees aan de mix werden toegevoegd, kostte het hen de nodige moeite om aan de top te komen. De ‘girlpower’ heeft uiteindelijk toch het onderspit moeten delven, maar dat ging niet zonder slag of stoot.

The Great Escape

In 1973 vond er een ontsnapping plaats, waarbij een vrouwtje uiteindelijk het restaurant bij de speeltuin wist te bereiken. Geheel en al ontspannen dronk ze een flesje chocomel en verliet het restaurant weer via de achterdeur, alsof ze nooit anders deed…

Strijd bij de mannen

In een groep van chimpansees staan de mannen aan de top. Hierbij zijn de aanwezige mannen elkaars beste vrienden en elkaars grootste concurrenten. Continu is er de drang om aan de top te komen en daar te blijven. U kunt zich voorstellen dat de Arnhemse kolonie in die tijd al vele leiders heeft zien komen, zien gaan of van hun voetstuk zien vallen. Al met al hebben we sinds 1975 (vanaf toen is het nauwkeurig bijgehouden) negen alfamannetjes, zo worden chimpanseeleiders genoemd, aan de top gehad. Onze huidige leider ‘Giambo’ staat inmiddels al sinds 2003 aan de top. Hij doet blijkbaar iets goed in de ogen van de dames in de groep. De heren mogen dan aan de top staan, zonder de hulp van de dames kun je er nauwelijks komen en er al helemaal niet blijven!

Vreemde namen

Alle chimpansees hebben een naam die begint met de letter van hun moeder. Met name dieren die er in de beginperiode bij waren hadden heel herkenbare namen. Zo was er eentje die ‘Oor’ heette vanwege haar vreemde oren en ook was er een dier dat ‘Splutter’ heette, omdat ze zo goed kon spugen. ‘Splutter’ woont nog steeds in Arnhem en is tegenwoordig bekend onder de naam ‘Mama’, alhoewel haar moederschap zeker te wensen over laat!

Onderzoek

De Arnhemse chimpanseekolonie wordt al sinds het begin nauwlettend in de gaten gehouden, onder de wetenschappelijke leiding van professor Jan van Hooff. De chimpansees zijn eigenlijk voortdurend onderwerp van studie geweest. Vele studenten en wetenschappers van over de hele wereld zijn hier hun carrière op het gebied van gedragsonderzoek gestart. Het onderzoek heeft zich met name gefocust op het sociale gedrag van de dieren. Hun persoonlijke leven wordt op de voet gevolgd en af en toe lijkt het wel alsof je een ‘soap’ op TV volgt, zoveel gebeurt er. Liefde, dood, geboortes, ruzies, het weer goed maken, maar ook strijd om de macht. En dat allemaal zichtbaar op hun eigen eiland! Beroemde onderzoekers als Frans de Waal en Otto Adang hebben hier hun ‘roots’ liggen en we zijn er trots op dat onze chimpansees zo’n belangrijke rol spelen in het wetenschappelijk onderzoek.

Politiek bedrijven

Over de kolonie zijn twee beroemde boeken verschenen. Frans de Waal schreef ‘Chimpanseepolitiek’ en Otto Adang schreef ‘De machtigste chimpansee van Nederland’. Beide boeken zijn zeer het lezen waard en een prominente rol is weggelegd voor het enorme politieke vermogen dat chimpansees hebben. Een link met mensen is dan al gauw gelegd.

Beroemde bewoners

Onze kolonie herbergt op het moment enkele dieren die een bijzondere geschiedenis hebben. Zo is daar ‘Mama’ die al sinds de start van de kolonie de machtigste vrouw is, maar door haar hoge leeftijd inmiddels die macht heeft overgedragen aan haar jongste dochter ‘Marka’. Ook ‘Fons’ heeft een hele geschiedenis achter de rug in Arnhem. Hij is geboren in 1975, vroeg weesje geworden en hij heeft in de jaren negentig in het centrum van de macht gestaan. Nu is hij derde in rang, maar nog vol met ambitie. Als laatste moet zeker ook ‘Roos’ nog worden genoemd, of beter gezegd ‘Roosje’. In 1979 werd zij geboren, maar haar moeder was doof en kon niet goed voor haar zorgen. Na een periode door de familie van Hooff groot gebracht te zijn, werd ze uiteindelijk geïntroduceerd bij een surrogaatmoeder (genaamd ‘Gorilla’ vanwege haar rechte rug en donker voorkomen). Zij had geleerd de fles te geven aan haar adoptiejong en uiteindelijk kwam bij haar zelfs de borstvoeding op gang. ‘Roos’ leeft nog steeds in Arnhem en is een zeer goede moeder.