Gorilla's op reis

Rond de tijd waarop de vorige artikelen uitkwamen vonden er belangrijke ontwikkelingen plaats in de Arnhemse gorillagroep. Maar liefst drie gorilla's tegelijk gingen op transport.

Het waren 'zilverrug' Gorgo, tot op dat moment het onbetwist middelpunt van de groep en het volwassen vrouwtje Bébé met haar driejarige dochter Ruby. De reis van het trio bracht hen naar de dierentuin in het Duitse Leipzig.

Vol

Na een moeilijke start is het de laatste jaren goed gegaan in de gorillagroep. De groep is geleidelijk gegroeid en het werd de laatste jaren steeds voller in het binnenverblijf. Misschien wekt het wat verbazing dat er in een vergelijkbaar verblijf ernaast wèl een veel groter aantal chimpansees kunnen leven. Gorilla's hebben echter een heel ander karakter dan chimpansees. De chimps hebben er geen moeite mee om met enkele families bij elkaar in één 'nachthok' de maaltijd te gebruiken of in de winter te wachten tot de hal is schoongemaakt, waarin ze de rest van de dag èn de nacht doorbrengen als het buiten te koud is. Bij de gorilla's ligt dat anders. Het liefst heeft elk dier z'n eigen nachthok, zonder angst dat een soortgenoot een deel van het voedsel opeist.

Twee mannen

Goed, we hadden dus langzamerhand wat teveel gorilla's voor de accommodatie die we ze kunnen bieden. Maar er was meer aan de hand. Wie de ontwikkeling van de groep de laatste jaren een beetje heeft gevolgd herinnert zich misschien de komst van Bauwie in 1995. Tot dat moment wilde het met de fok van gorilla's in Arnhem niet echt vlotten. Gorgo was vier jaar eerder gekomen om de groep te leiden, maar had daarvoor geen ervaring met buitenverblijven. Het bleek dat hij zich in de open lucht niet erg op zijn gemak voelde. Door die onzekerheid kon hij zich niet goed manifesteren als leider van de groep en kwam hij langzamerhand steeds meer alleen te staan. De komst van de pas vijfeneenhalf jaar oude Bauwie uit Apenheul was vooral een tactische zet. Gorgo werd nu echt gedwongen te laten zien wie er de baas in de groep was. Daarmee won Gorgo zijn aanzien bij de vrouwen terug en al gauw konden de eerst geboortes gemeld worden.

Één teveel

Geleidelijk ontwikkelde de relatie tussen Bauwie en Gorgo zich in de jaren die volgde. Bauwie vond in Gorgo een ideale spelpartner om zijn groeiende krachten op te testen en zijn worsteltechnieken te verbeteren. Net zoals dat bij vaders en zoons in gorillagroepen gaat, kregen die spelletjes uiteindelijk, toen Bauwie volwassen ging worden, steeds meer het karakter van echte krachtmetingen. Als je het erop aan laat komen kan er een moment komen waarop zo'n jonge gorillaman een serieuze gooi doet naar het leiderschap van de groep. Dat kan zeer gewelddadig toegaan en het resultaat zal zijn dat één van de beide dieren uit de groep moet worden genomen. Ook in de natuur leven gorilla's bijna altijd in groepen met maar één volwassen man.

Het kan ook zo gaan dat de leider uiteindelijk niets meer tolereert van de jongere concurrent. Die mag zich dan zelfs niet meer bemoeien met de vrouwtjes en de jongen in de groep. Eigenlijk wordt hij dus uit de groep verdreven en ook dan moet er een gorillaman uit de groep apart worden gezet.

Als er op dat moment een goede bestemming zou zijn waar de verdreven gorillaman direct naar toe zou kunnen, zou het nog niet zo erg zijn om het zolang af te wachten. Eigenlijk zou dat het meest natuurlijke moment zijn voor zijn vertrek. Jammer genoeg werkt het niet zo. Er is in dierentuinen een overschot aan gorillamannen en goede bestemmingen voor zulke dieren doen zich maar een enkele keer voor.

Kiezen

Juist toen in Arnhem duidelijk werd dat er binnen afzienbare tijd een keuze gemaakt zou moeten worden tussen Gorgo of Bauwie als toekomstige leider van de groep, bereikte ons via de coördinator van het Europese fokprogramma ( EEP) het bericht dat de dierentuin van Leipzig op zoek was naar een leider voor de gorillagroep die daar het nog in aanbouw zijnde nieuwe mensapen complex moest gaan bevolken, samen met groepen chimpansees, orang oetans en bonobo's. We hadden al het één en ander gehoord over dat complex, dat in nauwe samenwerking met een bekende Duitse onderzoeksinstelling, het Max Planck Instituut werd gerealiseerd. De plannen zagen er bijzonder goed uit en we konden ons nauwelijks een betere bestemming voorstellen voor ...ja voor wie eigenlijk?

Het viel niet mee om een keuze te maken tussen de beide mannen. Er waren argumenten die er sterk voor pleiten verder te gaan met de heersende leider van de groep, Gorgo. Hij had met de jaren steeds meer de rust van een ervaren leider gekregen en was altijd erg lief met de jongen. Bovendien is het, zowel voor de groep als voor de vertrekkende man veel ingrijpender om een zilverrug uit de groep te verwijderen dan om zijn aanstormende jonge concurrent weg te nemen. Er waren echter ook goede argumenten om met Bauwie verder te gaan. Bauwie had niet de onzekerheid in het buitenverblijf, zoals Gorgo dat nog steeds had. Hij stond in de seksuele belangstelling van alle volwassen vrouwen, terwijl Gorgo maar op een deel van de vrouwen kon rekenen en de jonge vrouwtjes in de groep zijn jongen van Gorgo en dus niet verwant aan Bauwie. Voor hem zijn dat mogelijke partners in de toekomst. Er werd gewikt en gewogen en uiteindelijk besloten dat Gorgo naar Leipzig zou gaan.

En weer kiezen

Vanuit het gorillafokprogramma kwam er echter nog een aanvullend verzoek. Omdat de andere drie gorilla's die voor Leipzig bestemt waren alle drie dieren zijn die met de fles zijn grootgebracht en nog nooit een gorillababy gezien hebben, was het erg wenselijk dat er ook een volwassen vrouwtje naar Leipzig zou gaan dat al eens een jong had grootgebracht. Ze zou in Leipzig het goede voorbeeld kunnen geven aan de jongere vrouwtjes. Het voorstel was dat we een volwassen vrouwtje uit onze groep met Gorgo mee zouden sturen. Ter vervanging zouden wij dan een jong vrouwtje krijgen dat uit de bekende gorillacrèche in Stuttgart met de hand was grootgebracht en nu in een sociale groep moest worden geïntroduceerd. Dat jonge vrouwtje zou dan al vóór het vertrek van Gorgo naar Arnhem komen. Het leek ons niet zo verstandig om de onvermijdelijke onrust in de groep door het vertrek van meerdere gorilla's juist in de introductieperiode van zo'n kwetsbaar jong dier te laten vallen. Bovendien hadden we met de ophanden zijnde geboortes in de groep de vrijgekomen ruimte al weer hard nodig. We hebben dus maar afgezien van dit jonge vrouwtje.

We moesten nu weer een moeilijke keuze maken. Welke van de zes volwassen vrouwtjes moest er met Gorgo mee? Bij het maken van de keuze is vooral gelet op de relatie die de verschillende vrouwtjes met de twee mannen hadden. De keuze is gevallen op Bébé, die erg aan Gorgo gehecht leek te zijn en moeite leek te hebben de steeds belangrijkere rol van Bauwie te accepteren. Als reactie daarop had Bauwie het vooral op Bébé's dochter Ruby gemunt, die met haar drie jaar natuurlijk niet opgewassen was tegen de bijna volgroeide man. Uiteraard moest Ruby met haar moeder mee naar Leipzig.

Zwaar transport

Toen de keuzes eenmaal gemaakt waren was het afwachten. De bouw van het enorme complex in Leipzig had wat vertraging opgelopen en de speciale mensapen-quarantaine was nog niet beschikbaar. Om het grote aantal mensapen dat er uit diverse uithoeken van Europa naar Leipzig zou komen allemaal een quarantaine-periode te kunnen bieden was een uitgekiend schema opgesteld. Zodra we er zicht op hadden wanneer de gorilla's konden vertrekken werden de benodigde documenten aangevraagd. Er moest gezocht worden naar geschikte kisten, waarbij het vooral de transportkist voor Gorgo was die wat problemen opleverde. Het werd uiteindelijk een kist die maar liefst 750 kg woog (leeg) daar moest dan nog zo'n 250 kg Gorgo bijkomen! Van de narcose, nodig om de gorilla's in hun transportkisten te krijgen, kon de dierenarts uit Leipzig gebruik maken. Hij nam de nodige bloedmonsters voor de controle die bij de aansluitende quarantaine periode hoort.

In verband met de toen net begonnen MKZ problemen maakten we ons wat zorgen over de vrachtwagen waarin de dieren de reis zouden maken. We waren er vooral beducht op dat de wagen ook voor andere dieren transporten zou worden gebruikt en wellicht kort ervoor op een boerderij of zo geweest kon zijn. De zorg bleek volkomen ongegrond. De speciaal geklimatiseerde wagen werd normaal gebruikt voor het vervoer van muziekinstrumenten (piano's en zo).

Een nieuw begin in Leipzig

De reis en de ontvangst in Leipzig zijn verder voorspoedig verlopen. De meegereisde verzorger van ons park was enthousiast over de fraaie accommodatie die de gorilla's na hun quarantaine-periode gaan krijgen. Mocht u het Arnhemse trio nog een keer terug willen zien en komt u op vakantie bij Leipzig in de buurt, dan is een bezoek aan de Zoo van die plaats zeker aan te raden. Het is een dierentuin met een rijke historie, die in de tuin nog volop terug te vinden is. Net als de meeste Oost-Europese dierentuinen heeft ook Leipzig een moeilijke periode doorgemaakt, die het met dit nieuwe complex definitief van zich af heeft geschut.

Het vervolg in Arnhem

Inmiddels is het zoals al verwacht werd onrustig geworden in de Arnhemse groep. Bauwie lijkt erop uit te zijn snel duidelijk te maken wie er nu de baas is. De vrouwen slikken het macho-achtige vertoon van hun jonge leider echter lang niet altijd. Ze weten dat ze samen sterk staan en geregeld krijgt Bauwie de hele groep achter zich aan. Alleen de jonge moeder N'gayla en de nu bijna blinde Sophie houden zich wijselijk afzijdig bij zulke ruzies.

N'diki biedt het meeste verzet tegen de nieuwe leider en als gevolg daarvan heeft haar zoontje N'kwango het nu erg moeilijk. Bauwie lijkt zich vooral op hem af te reageren.
De scherpe kantjes lijken er inmiddels wel van af te zijn. De ruzies worden steeds minder fel en we hopen dat geleidelijk alle dieren weer hun plaatsje in de groep weten te vinden en de rust terugkeert.