Niet alles is wat het lijkt in de dierentuin. Als u nu op de vogelafdeling het rood saterhoen met twee kuikens ziet lopen, is dat bijvoorbeeld het geval. Zij is al enige tijd alleen, na de dood van haar mannetje, maar legt wel regelmatig (onbevruchte) eieren. Toen haar buren, de glansfazanten, eieren legden, maar geen broedgedrag vertoonden, was de optelsom gauw gemaakt. De eieren verhuisden naar het nest van het rood saterhoen en werden door haar succesvol bebroed. U ziet haar dan ook als een echte moeder door het verblijf stappen. Ze waarschuwt haar jongen bij dreigend gevaar, maakt ze warm door ze onder haar hoede te nemen en leert ze eten. Al met al de juiste beslissing om haar tot pleegmoeder te “benoemen”.
Kijkend in het archief van de dierentuin blijkt dit veel vaker voor te komen dan gedacht. Mensen worden ingezet als surrogaatouders voor verschillende (mens)apen, leeuwen en nog veel meer andere dieren. Ook honden dragen in de begintijd van Burgers’ Zoo hun steentje bij. Zij werden met enige regelmaat ingezet om een nest met leeuwenwelpjes te zogen. Maar er zijn ook hele normale combinaties, waarin dezelfde diersoort voor een jong van een ander zorgt, zodat het werkelijk niemand zal opvallen. Dat geldt bijvoorbeeld in meer of mindere mate voor de kamelen, gorilla’s, chimpansees, orang oetans, verschillende vogelsoorten, enzovoort.
Sommige bezoekers die al langer een abonnement hebben, kunnen het zich misschien nog herinneren. Het werd namelijk breed uitgemeten in de pers (in binnen- en buitenland) in 1979. In de chimpanseekolonie leefde toen een chimpansee met de naam “Gorilla” (vanwege haar pikzwarte gezicht en haar rechte rug). Zij had als moeder alle vaardigheden in huis die nodig waren, maar ze kon die nooit volledig tentoon spreiden door de vroegtijdige dood van haar eigen jongen. In 1979 werd Roosje geboren, bij een moeder die niet voor haar kon zorgen. Na tien weken onder de hoede van mensen te hebben geleefd, werd besloten Roosje bij Gorilla te gaan introduceren. Omdat Gorilla op dat moment geen borstvoeding kon geven, werd haar eerst geleerd Roosje met de fles te voeden. Dat lijkt misschien makkelijk, maar is het niet. Gorilla vond zelf de melk natuurlijk ook lekker… Toen dat gedrag afgeleerd was, ontstond een volgend probleem. Gorilla wilde niet opletten als de verzorgers met Roosje kwamen om Gorilla te laten zien hoe ze de fles moest geven. Een gebrek aan belangstelling? Dat bleek niet zo te zijn. Het is meer “netjes”; zo kun je de moeder (Gorilla zag de verzorgers mogelijk zo) niet irriteren. Maar ze lette wel degelijk op, want toen Roosje uiteindelijk aan Gorilla werd gegeven, heeft ze haar voorbeeldig opgevoed. Zelfs met wat echte borstmelk, want door het natuurlijke gedrag van Roosje, kwam dat ook op gang. Al met al een echt succesverhaal, maar is het altijd zo makkelijk?
Hoe kies je nu een surrogaatmoeder uit? Bij vogels is het in veel gevallen goed opletten of een potentiële pleegmoeder “normaal” gedrag vertoont. Vertoont ze broedgedrag, is ze rustig op het nest, enzovoort? We kunnen bijvoorbeeld kiezen om een fazantachtige te laten broeden op kippeneieren, of op een houten ei, om te zien of ze de gestelde tijd volmaken. Eigenlijk ben je op zoek naar een echt broedse vogel. Zoals bij broedse kippen. Deze kunnen worden opgetild van de eieren waar ze opzitten en broeden na terugzetten gewoon door. Dat is ook precies de reden dat we achter de schermen een groep kippen houden, die kunnen geweldig broeden! Bij grotere zoogdieren is de melk natuurlijk vaak de eerste belangrijke stap. Als een potentiële pleegmoeder maar melk heeft, dan is het ‘t proberen waard. Bij sommige dieren, zoals kamelen, kunnen verzorgers het verblijf in om het jong te helpen bij het zogen. Als dat acceptatieproces goed is verlopen, gaat de rest vaak vanzelf. Bij mensapen wordt vaak naar karakter gekeken om te bepalen of een dier een goede potentiële pleegmoeder zou kunnen zijn. Daarbij doen zich soms onverwachte wendingen voor.
In het recente verleden hebben we in de ZieZoo al de adoptie van Maja en Tigu beschreven , onze twee kleine orang oetans. We zouden Maja bij Sarita introduceren en Tigu bij Joke. Joke is een ouder vrouwtje dat in het verleden prima moedergedrag heeft vertoond, en nu meer een “oma-rol” vervult. Zo hebben wij het in ieder geval geïnterpreteerd. Hoe anders was het bij de uiteindelijke introductie. Joke wilde niets van Tigu weten en maakte dat ook heel duidelijk. Zo is ook hier niet alles wat het lijkt. Beide kleinere orang oetans zijn nu bij Sarita geïntroduceerd en dat gaat prima. Het lijkt overigens nog wel alsof Joke op de achtergrond de rol van “oma” vervult… Niet altijd zijn wij het die de keuzes maken wie de rol van surrogaatmoeder gaat vervullen. Toen we in het recentere verleden de dood moesten betreuren van één van onze gorillavrouwtjes, liet zij een jong achter dat nog afhankelijk was van de borstvoeding. We hebben het jong in de groep gelaten om te kijken wat er zou gebeuren; we waren ervan overtuigd dat het verlies goed door de groep opgevangen ging worden. De zilverrug nam de taak van pleegmoeder op zich en zorgde met verve dat het jong binnen de groep goed werd opgevangen en dat zij naar de verzorgers werd gebracht als het tijd was voor de flesvoeding. Na ongeveer twee weken heeft hij de taken “gedelegeerd” naar het oudere zusje. Al met al een onverwachte wending om een 200 kilogram zware gorillaman zo toegewijd voor een jong te zien zorgen. Elke keer blijven de dieren ons verbazen!
Vrijdagochtend 26 juli 2024 zijn twee oudere olifantenvrouwtjes vanuit Belfast Zoo (Noord-Ierland) n…
26 juli 2024
Bij het betreden van hun buitenverblijf ontdekken de tien gorilla’s een niet-alledaagse lekkernij. B…
21 november 2023
Zondag 29 oktober 2023 heeft chimpanseevrouwtje Laura een jong gekregen in Burgers’ Zoo. Laura kwam…
30 oktober 2023