Het boomgeboortekruid laat insecten voor zich werken

Bij veel exotische planten is het moeilijk, zo niet onmogelijk, een Nederlandse naam te vinden. Aristolochia kan wel worden vertaald met ‘geboortekruid’ (letterlijk: ‘beste geboorte’). Mogelijk heeft dit puur met de bloemvorm te maken, die sommige mensen aan de vrouwelijke inwendige geslachtsdelen doet denken. 

Bij veel exotische planten is het moeilijk, zo niet onmogelijk, een Nederlandse naam te vinden. Het vertalen van de wetenschappelijke naam is dan een mogelijkheid, maar het resultaat is niet altijd fraai. Een voorbeeld is Aristolochia, een plantengeslacht met maar liefst 500 verschillende soorten. Aristolochia kan wel worden vertaald met ‘geboortekruid’ (letterlijk: ‘beste geboorte’). Mogelijk heeft dit puur met de bloemvorm te maken, die sommige mensen aan de vrouwelijke inwendige geslachtsdelen doet denken. In het Nederlands worden de planten meestal pijpbloem genoemd, naar de bloemvorm, dus Nederlanders zien er blijkbaar íets anders in dan de Oude Grieken.

Bij veel planten worden vorm en geneeskracht in verband met elkaar gebracht, terecht of onterecht. Aristolochia’s werden al 2000 jaar geleden gebruikt om weeën op te wekken en na een bevalling het afstoten van de placenta te bevorderen. Bij de toepassing moet men wel wat voorzichtig zijn, want het goede is in te grootte hoeveelheden giftig.

Vijf meter hoog

Aristolochia’s zijn doorgaans klimplanten of lianen. In Nederland kennen we één wilde soort, maar in de tropen en subtropen zijn er heel veel met soms enorme bloemen. In de Bush hebben we op dit moment meer dan 20 soorten waarvan er eentje duidelijk afwijkt van het normale type. Ze zijn namelijk geen klimmers maar boompjes! De naam van één van deze is dan ook Aristolochiaarborea, oftewel ‘boomaristolochia’ of ‘boomgeboortekruid’. Ze komen voor in Midden-Amerika en worden maar zo’n vijf meter hoog.

Paddenstoelen?

Als deze plant bloeit, weet je niet wat je ziet. Het lijkt wel of de stammetjes vol zitten met prachtige paddenstoelen! Het fijne van deze soort is daarbij dat hij niet zo stinkt, want Aristolochia’s lokken in de meeste gevallen insecten aan met een enorme vieze aaslucht, alsof er ergens een dood dier ligt. Maar deze dus niet, de boomaristolochia verleidt insecten met optische signalen. Zoals gezegd: het lijkt wel of de stam onder de paddenstoelen zit, maar als je een enkele bloem bekijkt, lijkt het ook weer of daar een paddenstoeltje te zien is met een witte steel en een roodbruine hoed. Onderzoekers hebben geconstateerd dat deze imitatie zo ver gaat dat ze zelfs de geïmiteerde paddestoel konden determineren: het betreft het geslacht Marasmius! In de natuur gebeurt de bestuiving door vliegjes die op de ‘paddenstoelen’ afkomen. Als ze twee keer achter elkaar bij verschillende boomaristolochia’s om de tuin worden geleid, is de bestuiving een feit!

Daarna vormen de bloemen langwerpige vruchten en grote zaden! De zaden worden door mieren weggehaald die afkomen op de voedingsrijke aangroeisels van elk zaad, de zogenaamde mierenbroodjes. Zo gebruikt een boomaristolochia twee verschillende insectensoorten voor bestuiving en zaadverspreiding!