Eén en één is… een koraalriftelling

Wat tel je op een koraalrif en hoe doe je dat? Een goede vraag, waar we ook niet direct een antwoord op hebben. Al jaren tellen we het aantal vissen in de Ocean.

Wat tel je op een koraalrif en hoe doe je dat? Een goede vraag, waar we ook niet direct een antwoord op hebben. Al jaren tellen we het aantal vissen in de Ocean. Adelaarsroggen tellen is eenvoudig, maar het aantal juweelkardinaalbaarzen in het koraalrif tellen is vrijwel onmogelijk exact vast te stellen. Deze soort komt in grote aantallen voor. Bovendien verstoppen de baarsjes zich, waardoor het tellen van de aantallen slechts feitelijk meer een schatting is. Toch kan het nog complexer zijn, namelijk als je koralen gaat tellen. Twee Ocean-verzorgers zijn ware specialisten in het herkennen van koraalsoorten. Zij hebben de taak op zich genomen om snorkelend, duikend en via de ruiten in de publieksgang het aantal koraalkolonies te tellen.

Koraalkolonie

Voordat we uitleggen hoe het tellen van de koralen in zijn werk gaat, is het handig eerst wat biologische informatie over koralen te geven. Een brok koraal, ook wel ‘koraalkolonie’ genoemd, bestaat uit een enorme groep koraaldiertjes, ofwel ‘koraalpoliepen’. Een stuk geweikoraal van twintig centimeter doorsnede kan wel uit duizend koraalpoliepen bestaan. Het is dan ook onmogelijk om het aantal koraaldiertjes te gaan tellen.

Koraalsoorten

Koralen behoren in het dierenrijk tot de ‘holtedieren’. Ook de kwallen en zeeanemonen behoren tot deze groep. Om koralen verder in te kunnen delen, is een splitsing gemaakt door naar het aantal tentakels van een koraalpoliep te kijken. Bij de ene groep koralen heeft elke poliep zes tentakels, of een veelvoud van zes. In de andere groep heeft elke poliep acht tentakels. Tot deze laatste groep behoren onder andere de ‘zachte koralen’. Zachte koralen hebben geen skelet, maar hebben hun stevigheid te danken aan ‘skeletnaalden’ in het weefsel. Tot de groep met zes tentakels behoren onder andere de steenkoralen en gorgonen (of hoornkoralen). De steenkoralen zijn rifbouwende koralen die een uitwendig skelet maken van kalk. Dit is het meest voorkomende type koraal in het koraalrif. Gorgonen komen minder voor op een koraalrif. Bekende gorgonen zijn waaierkoralen en bloedkoralen.

1+1=1?

Deze rekensom is geen typefout. Natuurlijk klopt hij niet volgens de rekenregels. Maar bij het tellen van koralen is deze verwarring er de hele tijd. Stel je hebt twee kleine koraalkolonies van dezelfde soort die je naast elkaar zet. Beide groeien in elkaar, hoeveel kolonies heb je dan? Eén. Of stel je hebt een grote koraalkolonie waarvan het middelste stuk afsterft, waardoor er twee losse stukken overblijven. Hoeveel kolonies heb je dan? Twee! Dit probleem heb je niet als je bijvoorbeeld olifanten gaat tellen. Bij de telling zijn goede afspraken gemaakt, zodat iedereen dezelfde ‘fout’ maakt. Als een kolonie los van een andere kolonie staat, zijn het twee kolonies, tenzij de basis één kolonie was.

Een tweede probleem bij het tellen is soortbepaling. In de natuur zijn bijna achthonderd soorten steenkoralen beschreven en er worden nog steeds nieuwe soorten ontdekt. Het is namelijk erg lastig om koraalsoorten te herkennen en sommige lijken enorm op elkaar. Ook in het Arnhemse koraalrif is het lastig achter alle soortnamen te komen. Zo zijn geweikoralen van de groep Acropora vrijwel onmogelijk allemaal op soort te brengen. Datzelfde geldt voor een groep plaatkoralen. Als ‘oplossing’ worden tijdens de telling de verschillen beschreven en heten ze Acropora soort 1, soort 2, enzovoort. Soms verschillen exact dezelfde koralen van kleur. Zijn dit twee soorten of is dit één soort? Veel koralen leven samen met een microscopisch klein algje, net zoals de mangrovekwallen zoals u op pagina 3 van dit magazine kunt lezen. De kleur wordt bij veel koraalsoorten veroorzaakt door deze ‘zoöxanthellen’: dat spreekt voor de stelling dat het wel één soort is. Zo zijn er dus nog veel vragen en bestaat er nog veel ontbrekende kennis; wellicht geeft DNA-onderzoek in de toekomst meer antwoorden. In de Ocean werken we nu aan een fotoboek van de verschillende soorten koralen om zo eenvoudiger te achterhalen wie is en bij welke kolonies nog extra huiswerk moet worden gedaan.

En wat waren de resultaten van de telling van ons koraalrif? Vele uren tellen en inventariseren heeft uitgewezen dat in het koraalrifbassin 1672 ‘losse’ koraalkolonies staan onderverdeeld in ruim 120 soorten, zowel steenkoralen als zachte koralen. De grootste kolonie is nu bijna vier meter in doorsnede. Nu afwachten hoe het rif zich in de komende jaren verder gaat ontwikkelen. Maar het ‘Arnhemse barrièrerif’ begint toch langzamerhand op een echt natuurlijk koraalrif te lijken!

Benieuwd wat het koraal in Burgers' Zoo te eten krijgt?