KRAAA...AAK !! Ficus benjamina geveld

Eind november gebeurde het. Op een stille ochtend in de Bush. Niemand heeft het echt zien gebeuren maar toen het personeel er aan kwam snellen, lag hij al op de grond: een Ficus benjamina van meer dan tien meter en een stamdiameter van zeker dertig centimeter.

Dan sta je wel even gek te kijken. Het was precies de boom waarin de meeste van de grote kalongs overdag slapen. Vanaf het hoge avonturenpaadje bij de bijenrots kon je er altijd mooi inkijken en de toerako's of vruchtenduiven observeren. Die kalongs zullen zich wel wezenloos zijn geschrokken en ik stel me voor dat de hele vogelwereld wel met veel ophef zal hebben gereageerd.

Ik heb het zelf ook eens in een Afrikaans regenwoud mogen meemaken. Het was er onwerkelijk stil. Je hoorde er ('s middags) alleen maar cicaden en maar een heel enkele vogel. Het had net geregend en toen, ver weg, klonk er een daverende knal. Enkele verschrikte vogels riepen en daarna weer die vreemdestilte. Totdat er ergens anders weer een luid gekraak hoorbaar werd en er weer een andere boom omlaag kwam. Onwillekeurig ga je bomen dan anders bekijken!

Last-pakken

Het hoort helemaal bij een regenwoud. De planten groeien er in een onstuimige vaart maar het leven is ook daar niet oneindig. Oudere bomen hebben het zwaar. De dikke takken raken begroeid met soms wel honderden epifyten, planten als orchideeën, varens en tal van kruiden die uitsluitend op takken en tegen stammen leven. Die houden heel wat humus en regenwater vast zodat zij een zware last vormen. Tegelijkertijd tasten ze de gastheer langzaam aan. De takken en stammen beginnen zwakker te worden en kunnen dan gemakkelijker ten prooi vallen aan knagende en borende insecten, schimmels en andere belagers. Vooral termieten die zich dwars door het hardste hout heen kunnen vreten, zijn een gevaar. Voor het oog ziet de tak of boom er nog prima uit maar van binnen kunnen ze al helemaal hol zijn geknaagd. En dan is een tropische regenbui al gauw voldoende om de laatste weerstand te breken.

Liaan

In de Bush hebben we geen termieten en de epifyten last houden we goed in de gaten. Maar wat was hier dan aan de hand? De boom bleek bij inspectie zelfs kerngezond en het gekke was dat de stam of de takken eigenlijk niet gebroken waren. Het hele gevaarte was met wortelkluit en al omgekieperd. Hij stond dus blijkbaar niet zo stevig in de grond. Maar door welke krachten is hij dan gaan wankelen? Bij de jaarlijkse snoei letten de plantverzorgers op een zo veel mogelijk symmetrische snoei zodat de bomen geen scheve kruinen krijgen (hoewel ze dat in een echt regenwoud meestal wel hebben). Het was een onduidelijke situatie.

Uiteindelijk lijkt de meest plausibele verklaring de aanwezigheid van een liaan in de kruin. Een Tetrastigma. Dat is een snelle groeier met grote, zacht behaarde bladeren, ranken en een stevige stengel/stam. Deze plant kan een enorme lengte krijgen en vooral in het licht van de kruinenlaag kan hij zich razendsnel uitbreiden. Waarschijnlijk heeft zijn gewicht de Ficus uit zijn evenwicht gebracht en doen tuimelen. In regenwouden zijn bomen ook meestal begroeid met lianen. Daarmee zit hij min of meer vastgebonden aan de buren. Als zo'n boom dan omvalt, trekken de lianen de buren mee in de val of de eerste boom blijft halverwege hangen in de lianen van de buren. Wij hadden geluk. Alle andere bomen rondom staan er nog kaarsrecht bij en de Tetrastigma zat blijkbaar niet zo strak vast dat hij niet mee kon geven.

Waarnemingen

Als je nu langs de langs de jeep loopt, zie je onmiddellijk de open plek op de helling naar boven. De stam ligt er nog en kan misschien best nog wel uitlopen. Maar het meest opvallend is toch wel het licht dat er nu ineens te zien is. Dat zal de komende maanden heel wat gevolgen hebben! De omringende bomen zullen direct het gat in groeien en het gaan dichten maar op de bodem kunnen nu de talrijke lage boompjes en kruiden hun slag slaan en snel opgroeien. We zijn met zijn allen zeer benieuwd hoe in het volgende seizoen de vegetatie daar gaat reageren. Misschien is het voor u als abonnementhouder een aanrader om daar eens wat foto's van te maken. Zo'n kans krijgt u niet gauw weer om de natuurlijke regeneratie van een stukje regenwoud mee te maken! Let dan dus op zowel de lage vegetatie als de groei van de boomkruinen. Veel plezier bij uw tropische veldwaarnemingen.

P.S.: Maakt u zich maar niet druk over de kalongs, die hangen nu ergens met elkaar boven de otters.