Grootschalige hartoperatie in Burgers’ Zoo

Burgers’ Zoo heeft de laatste vijftig jaar een constant proces van vernieuwing doorgemaakt. De meeste projecten waren spectaculair en ook van grote invloed op de ontwikkelingen in andere dierenparken. Het Safaripark van de jaren zestig was eigenlijk het begin van deze reeks. Het succes hiervan maakte het mogelijk nieuwe investeringen te doen. In de jaren zeventig konden het grote chimpanseeterritorium en het destijds unieke Verzorgingscentrum gebouwd worden.

In de jaren tachtig was vooral de Bush het klapstuk dat tot op de dag van vandaag toonaangevend is gebleven voor heel Europa (en daarbuiten). Zoals bekend zijn in de jaren negentig de Desert en Ocean gevolgd, waarna iedereen zich heeft afgevraagd wat het volgende grote dierenproject zou worden. Burgers’ heeft zich daar nooit over uitgelaten. Wij willen graag in alle rust projecten voorbereiden en wachten tot de tijd voor openbaarheid rijp is.

Wel, het is nu zo ver! Begin november heeft Alex van Hooff officieel bekend gemaakt waar wij de komende tijd druk mee zullen zijn. Het hart van de dierentuin wordt vernieuwd. Dit gebied dat zich uitstrekt van Desert tot Mangrovehal en van Verzorgingscentrum tot aan de gorilla’s maakte de laatste tijd een sterk verouderde indruk in vergelijking met de bovengenoemde ‘dierverblijven’ en een facelift lag hier voor de hand.

In een klein voorbereidingsteam is er gebrainstormd over de mogelijkheden waarbij allerlei biotopen de revue zijn gepasseerd. Maar deze keer was het wat gecompliceerder dan bij de hallen van weleer, omdat we een buitengebied wilden creëren. Vooral in de zomer moet er voor onze gasten wat afwisseling tussen binnen en buiten blijven. Het moest dus gaan om dieren die goed buiten te houden zijn en ook liefst in de winter nog zoveel mogelijk in hun buitenverblijf te zien zijn. Ook met de beplanting heb je dan de beperkingen van het Nederlandse klimaat.

Parallel aan deze beschouwingen loopt het proces van de formulering van een nieuw bestemmingsplan voor het Arnhemse Buitengebied Noord waarbinnen wij vallen. In samenspraak met de gemeente is er door de directie en ‘onze’ architect een plan ontworpen voor de toekomstige structuur van Burgers’ Zoo waarbij er veel aandacht is besteed aan het verdelen en sturen van de steeds sterker wordende bezoekersstroom. Hierbij zal een centrale rondweg (grofweg: rond de Desert) worden gerealiseerd waarvan telkens wegen aftakken naar een ‘leefgebied’. Wanneer de bezoekers zo’n leefgebied hebben bezocht, komen ze vanzelf weer op de rondweg en kunnen een volgend gebied opzoeken. Het wordt dan makkelijker een gebied eventueel over te slaan en rechtstreeks naar het voorkeursgebied te lopen zonder eerst de complete dierentuinroute te hebben moeten volgen.

Het thans in te richten gebied voldoet dus aan deze eis: men komt vanaf de nieuwe hoofdroute (die voorlopig nog niet helemaal rond loopt) ergens tussen het huidige panterverblijf en het Verzorgingscentrum het nieuwe complex in en komt weer terug op de hoofdroute tussen de panters en de Desert. Daartussen is het éénrichtingsverkeer zonder aftakkingen.

"Maar wat wordt het nou?", zult u zich afvragen. Net als bij een echte operatie begin je natuurlijk pas na de nodige voorbereidingen: plannen, berekeningen, vergunningen, enzovoort. Daarna ga je het operatiegebied schoonmaken. Dat zijn we nu aan het doen. Hierbij moet een aantal diersoorten wijken. En dat doet best wel een beetje pijn. Zo zullen straks kamelen, bizons, lama’s, wolven en huisrendieren niet meer te zien zijn. Ook de Japanse makaken verlaten de collectie. De biologen zijn al lange tijd bezig geweest voor al deze dieren goede onderkomens te vinden in andere dierentuinen en zijn daar wonderwel in geslaagd. Direct na de herfstvakantie heeft de exodus ingezet.

Ook struiken en een aantal bomen moeten wijken. Er wordt zoveel mogelijk weer herplant. Zo hebben de nieuwe neusbeertjes wat uitgegroeide struiken en bomen in hun spiksplinternieuwe verblijf gekregen (zie elders in dit blad) en zijn er planten naar het vernieuwde deel van het Safaripark gegaan. Helaas moet er ook een aantal oude eiken verdwijnen, omdat ze niet meer over te planten zijn. Maar niet getreurd: enkele waren al zwaar aangetast door glanzende houtmieren die langzaam maar zeker zo’n boom helemaal uithollen en laten sterven. En we planten straks natuurlijk ook weer veel nieuwe bomen die hopelijk nog een lange toekomst zullen hebben.

Alle nu aanwezige wegen, stallen, rotsen en gebouwen worden gesloopt. Alleen de panters en jakhalzen blijven gespaard. Zij vormen straks tevens het begin van de route en daarmee is meteen aangegeven dat het om een Aziatisch gebied zal gaan. De panters zijn immers van een Aziatische ondersoort! De Afrikaanse zadeljakhalzen worden omgeruild tegen goudjakhalzen die zowel in Afrika als in Azië leven. Hiermee is het oude hart verwijderd en houden we alleen de aansluiting voor het nieuwe hart over.

De operatie verloopt vervolgens meer constructief. Eerst worden de levensaders aangelegd: de energieleidingen, wateraanvoer en rioleringen en al wat dies meer zij. En dan komen de stallen en warme onderkomens voor dieren die zo nu en dan beschutting nodig hebben. Dat zijn in dit geval Zuid Oost Aziatische bosdieren. Enkele hiervan zullen sommigen zich herinneren, omdat we ze in een ver of meer recent verleden al eerder in de collectie hebben gehad. Dat zijn bijvoorbeeld de Maleise beren, bantengs, laponderapen, tijgers en tijgerpythons. Andere soorten zijn nieuw, zoals de moerasherten, muntjak, salvatorvaranen, binturongs, langoeren en gibbons. De moeraswallabies zullen overigens binnen het park blijven, zij het op een andere plaats en voorlopig nog even achter de schermen.

De operatiewond wordt afgesloten met een hopelijk snel dichtgroeiend implantaat van planten die na enige jaren de sfeer moeten oproepen van een exotische jungle. Uiteraard kunnen we hier niet een buitenversie van de Bush neerzetten, maar we zullen wel ons best doen om een paar kenmerkende elementen te imiteren met winterharde soorten. Als de wond volledig geheeld is, zal ons park weer beschikken over een sterk en gezond hart dat u als bezoeker naar wij hopen in vervoering zal brengen. Het pad slingert zich door een landschap waarin goed gebruik is gemaakt van hoogteverschillen, zichtlijnen en doorkijkjes. Maar voorlopig staan die nog alleen op tekening en zult u nog even geduld moeten hebben. Erger nog, u kunt dit deel van het park voorlopig niet meer in. Maar er is gelukkig nog meer dan genoeg ander leven te bewonderen en we zullen u in de tussentijd regelmatig informeren in de ZieZoo.

In 2008 zal de operatie geheel zijn afgerond.